Definicję Mobbingu znajdziemy w Kodeksie Pracy. Zgodnie z przepisem art. 94 (3) § 2 k.p. mobbing oznacza:
- działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi,
- polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika,
- wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej,
- powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu pracowników.
Przytoczone powyżej przesłanki mobbingu muszą być spełnione łącznie.
Jakie działania mieszczą się w zakresie mobbingu?
Do najczęstszych działań mieszczących się w zakresie mobbingu należą:
- ciągłe krytykowanie wykonywanej pracy lub życia prywatnego pracownika,
- ustne groźby i pogróżki,
- różnego rodzaju aluzje,
- unikanie przez przełożonego rozmów z ofiarą,
- mówienie źle za plecami danego pracownika,
- rozsiewanie plotek,
- zmuszanie do wykonywania prac naruszających godność osobistą bądź też zlecanie prac bezsensownych, poniżej umiejętności pracownika lub dawanie zadań przerastających możliwości i kompetencje pracownika w celu jego zdyskredytowania,
- kwestionowanie decyzji podejmowanych przez pracownika.
Ile czasu musi trwać nękanie pracownika, aby uznać je za mobbing ?
Nie można wskazać jaki minimalny czas jest potrzebny, aby dane zachowanie uznać za mobbing w rozumieniu prawa pracy. Trzeba pamiętać, że cechą mobbingu jest jego „uporczywość” i „długotrwałość”.
Mobbing nie może być więc zdarzeniem jednorazowym. Początkowo wskazywano, że zjawisko nękania lub zastraszania pracownika musi trwać minimum 6 m-cy, aby uznać je za mobbing. Obecnie przyjmuje się, że długotrwałość tego patologicznego zjawiska musi być rozpatrywana w sposób zindywidualizowany i ma uwzględniać okoliczności konkretnego przypadku.
Nie jest zatem możliwe sztywne wskazanie minimalnego okresu niezbędnego do zaistnienia mobbingu. Duże znaczenie dla oceny będzie miała intensywność i uporczywość negatywnych zachowań.
Kto może być ofiarą mobbingu ?
Ponieważ konstrukcja prawna mobbingu zakłada, że ofiarą mobbera (tj. osoby stosującej mobbing), może być tylko pracownik (osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę), tym samym wyłączona jest odpowiedzialność za stosowanie mobbingu w przypadku innych umów np. zlecenia, świadczenia usług, umowy o dzieło.
W takich przypadkach ofiary mobbingu mogą występować o ochronę swoich praw w oparciu o przepisy o ochronie dóbr osobistych uregulowane w Kodeksie Cywilnym.
Kto może być mobberem ?
Mobberem może być nie tylko sam pracodawca osobiście, ale również przełożony oraz inni współpracownicy. W określonych sytuacjach mobberem może być również członek rodziny pracodawcy, a nawet jego kluczowy klient.
Kto ponosi prawne konsekwencje mobbingu?
Konsekwencje za zaistnienie mobbingu w miejscu pracy ponosi zawsze pracodawca. Pracodawca odpowiada nie tylko wtedy, gdy dopuszczał się takich zachowań lub je tolerował, ale również wówczas, gdy nie miał świadomości takiego faktu. Każdy pracodawca ma bowiem obowiązek przeciwdziałania mobbingowi.
Jakie roszczenia przysługują ofiarom mobbingu ?
Pracownikowi wobec którego stosowano mobbing przysługują dwa roszczenia:
- w sytuacji, gdy pracownik w skutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma on prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów. Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie z podaniem mobbingu jako przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy,
- w przypadku, gdy mobbing wywołał u pracownika rozstrój zdrowia, może on dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
Wskazane powyżej roszczenia (odszkodowanie i zadośćuczynienie) są od siebie niezależne. Pracownik może dochodzić tylko odszkodowania lub tylko zadośćuczynienia, jak również może żądać zasądzenia kwot z obu tych tytułów.
Czy pracownik musi udowodnić stosowanie mobbingu ?
Zgodnie z ogólnymi regułami rozkładu ciężaru dowodzenia (art. 6 k.c. w zw. z art. 300 k.p.) ciężar dowodu w zakresie wykazania stosowania mobbingu spoczywa na pracowniku. Dopiero wykazanie przez pracownika, że był ofiarą mobbingu pozwala na przerzucenie na pracodawcę obowiązku przeprowadzenia dowodu przeciwnego.
Bibliografia:
A.Szałkowski „Problem Mobbingu w stosunkach pracy”, PiZS 2002/9/2;
H.Szewczyk „Molestowanie seksualne i mobbing w miejscu pracy”, PiZS 2002/6/2;
A. Roguska – Kikoła i M. Piwowarska – Reszka „Mobbing i dyskryminacja w stosunku pracy”, Difin.
Zdjęcie: Storyblocks.com
