Jak zmiana czasu wpływa na nasze życie i pracę?

Czy zmiana czasu jest potrzebna?

Dawniej cykl aktywności człowieka wyznaczały wschody i zachody słońca oraz pory roku. Wraz z wprowadzeniem elektryczności i sztucznego oświetlenia ludzie zyskali możliwość wydłużenia czasu dziennego. Jednak na początku XX wieku zauważono, że długie wieczory generują koszty elektryczności i postanowiono wprowadzić tzw. „czas letni”. Cofnięcie zegara z początkiem wiosny, miało na celu oszczędzić energię poprzez dłuższe wykorzystanie światła dziennego. Obecnie zmianę czasu stosuje się jedynie w około 70 krajach, głównie europejskich. W Polsce zmiana czasu była wprowadzana i cofana kilkukrotnie, a od 1977 roku stosowana jest nieprzerwanie do dzisiaj.

Od kilku lat toczy się jednak dyskusja na temat słuszności zmiany czasu. Parlament europejski w marcu 2019 roku rozpoczął pracę nad rezygnacją w krajach członkowskich ze zmiany czasu. Planowano, że ostatnia taka zmiana będzie w 2021 roku, jednak pandemia sprawiła, że Europa zawiesiła dyskusje na ten temat. Rządzący wracają znów do tematu, ponieważ naukowcy dowodzą, że zmiana czasu nie ma istotnego wpływu na zmniejszenie zużycia energii, natomiast źle wpływa na nasz zegar biologiczny.

Co to jest ergonomia pracy i dlaczego warto o nią zadbać?

Czym jest biorytm i jak wpływa na pracę?

Biorytmem zwanym inaczej rytmem biologicznym określa się wpływ czynników środowiskowych na poziom aktywności organizmu. Naukowcy zajmujący się tym zagadnieniem wskazują na istotny wpływ światła na reakcje chemiczne, zachodzące w organizmach. Podstawowym rytmem, w którym funkcjonuje nasz organizm jest rytm okołodobowy trwający ok. 24 godziny. Podczas tego rytmu regulowane są przede wszystkim fazy czuwania i snu, a także związane z nimi wydzielanie hormonów, procesy trawienne i temperatura ciała. Cykl dobowy wyznacza nam najbardziej odpowiednie pory na aktywność intelektualną, fizyczną, jedzenie, odpoczynek i sen.

Zegar biologiczny naszych pradziadków działał harmonijnie zgodnie z porą dnia i roku. Przed pojawieniem się sztucznego światła aktywność ludzka zaczynała się wraz ze świtem, a kończyła po zmroku. Obecnie jesteśmy w stanie pracować o każdej porze dnia i nocy, lecz nie zawsze z taką samą wydajnością. Reakcje biochemiczne organizmu wpływające na naszą aktywność dostosowane są do pierwotnych uwarunkowań.

Amerykańscy nobliści – Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash i Michael W. Young wyjaśnili działanie rytmu dobowego. Dzięki nim wiemy, że u dorosłych najmniejszy poziom aktywności jest pomiędzy godziną 2 w nocy a 4 nad ranem. Następnie ok. 5 spada poziom melatoniny i wzrasta poziom insuliny, a organizm zaczyna się wybudzać. Przedział pomiędzy 6, a 7 rano uznawany jest za najlepszy czas do wstania z łóżka. Optymalna forma naszej aktywności przypada na dwa bloki czasowe. Nasza efektywność jest najwyższa przed południem, a także między godziną 15, a 18. Wieczór należy wykorzystać na umiarkowane działanie i przed godziną 22 udać się spać.

Opisany harmonogram aktywności opiera się na badaniach dotyczących rytmu okołodobowego organizmu. Natomiast każdy z nas jest inaczej uwarunkowany genetycznie i prowadzi różny tryb życia, w związku z czym posiada swój unikatowy zegar biologiczny zwany chronotypem.

Dbanie o siebie zaczyna się w głowie

Sprawdź, z jakim chronotypem działasz

Od dawna funkcjonuje teoria, że pod względem swojej wydajności dzielimy się na tzw. skowronki i sowy. Ta analogia odnosząca się do ptaków ma oczywiście związek z porą ich aktywności. Podział chronotypów na porannych i nocnych ptaszków jest znacznie ograniczony, gdyż dotyczy zaledwie 40% ludzi. Dlatego warto się przyjrzeć podziałowi profesora Michaela Breusa, który w swojej książce „Potęga kiedy” opisuje 4 rodzaje chronotypów.

1. Delfin (ok 10% populacji)

To osoba narażona na przewlekłą bezsenność. Jej sen jest bardzo lekki, łatwo budzi się w nocy, przez co odczuwa zmęczenie w ciągu dnia. Szczyt aktywności delfinów przypada na późny wieczór lub godziny nocne.

2. Niedźwiedź (ok. 50% populacji)

Jego funkcjonowanie jest w większości zgodne z występowaniem światła słonecznego. Największa aktywność występuje późnym rankiem, a zmęczenie w godzinach wieczornych. Typ niedźwiedzia wykazuje duże zapotrzebowanie na sen, śpi on zazwyczaj głęboko, dlatego może mieć problem ze wstaniem na dzwonek budzika.

3. Lew (ok. 15% populacji)

Lew najbardziej przypomina skowronka. Wstaje bardzo wcześnie rano, szczyt produktywności osiąga o poranku i wykazuje się dużą aktywnością do południa. Wieczorem dosyć wcześnie zaczyna odczuwać zmęczenie, ma umiarkowaną potrzebę snu.

4. Wilk (ok. 25% populacji)

Typ wilka pod wieloma względami jest podobny do sowy. Lubi długo spać i ma problem z porannym wstawaniem. Najbardziej aktywny jest późnym wieczorem, a zmęczenie może odczuwać dopiero około północy. Posiada umiarkowane zapotrzebowanie na sen.

Dla zwiększenia efektywności pracy należałoby określić swój chronotyp i prowadzić naszą aktywność zgodnie z jego cechami. Niestety społeczny cykl życia w jakim funkcjonujemy zazwyczaj mija się z naszym zegarem biologicznym. Praca nocna i zmianowa, podróże między strefami czasowymi, a także zmiana czasu rozregulowują zegar biologiczny. Zaburzenia w funkcjonowaniu naturalnego biorytmu mogą prowadzić do bezsenności, depresji czy cukrzycy. Dlatego istotne jest wprowadzenie zmian w naszym trybie życia, które pozytywnie wpłyną na zegar biologiczny.

Zadbaj o siebie, o swoją psychikę. To (też!) ważne

5 sposobów na lepszy biorytm

1. Zaraz po przebudzeniu odsłoń okno lub zapal światło. Ten zabieg sprawi, iż organizm szybciej dostanie sygnał, że jest już jasno i łatwiej będzie się rozbudzał.

2. Jedz regularnie, dzięki czemu uchronisz organizm przed wahaniami insuliny. Nie jedz natomiast przed snem, bo przeciążony układ pokarmowy może zaburzyć odpoczynek w nocy.

3. Zadbaj o aktywność fizyczną i dotlenienie organizmu.

4. Około godziny przed snem nie korzystaj z urządzeń elektronicznych, gdyż niebieskie światło utrudnia zasypianie.

5. Przygotuj się na zmianę czasu, gdyż nasz organizm nie lubi nagłych zmian i nawet godzinne przesunięcie w trybie aktywności może być obciążające. Gdy zbliża się czas zimowy, warto kilka dni wcześniej stopniowo opóźniać porę snu. Analogicznie wiosną systematycznie przygotujmy się do wcześniejszych godzin snu i pobudki.

Zdjęcie: Pexels