Profilaktyka dla kobiet. Jakie badania warto robić? – rozmowa z ekspertką

Profilaktyka dla kobiet

Beato, jesteś Specjalistką Laboratoryjnej Diagnostyki Medycznej i Konsultantką ds. Informacji Medycznej w sieci laboratoriów DIAGNOSTYKA. Na czym polega Twoja praca?

Najwięcej swojego czasu poświęcam na przygotowanie przystępnych w odbiorze tekstów o tematyce zdrowotnej i diagnostyce laboratoryjnej, dedykowanych w szczególności pacjentom. Staram się, by były przede wszystkim zrozumiałe, ale też zgodne z najnowszym stanem wiedzy i aktualnymi wytycznymi towarzystw medycznych. Aktualizuję materiały informacyjne, konsultuję teksty medyczne tworzone przez innych autorów. Przygotowuję krótkie treści informacyjne poświęcone zdrowiu, które trafiają do mediów społecznościowych.

Ostatnio miałam przyjemność przedstawiać nowe wytyczne diagnozowania cukrzycy na Zjeździe Lekarzy Rodzinnych, a niebawem wyjeżdżam na konferencję Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego, na której będę przedstawiać wyniki prowadzonych przeze mnie badań naukowych. Podsumowując, cały czas coś się dzieje…

Powiedz proszę, jak jest z badaniami kobiet, wystarczająco się badamy, czy za mało jest tego rodzaju profilaktyki i jak te statystyki wyglądają na przestrzeni czasu? 

Na pewno dużą świadomość swojego zdrowia i potrzeby dbania o niego mają kobiety stosunkowo młode, powiedzmy grupa 30+ i 40+. Jest to grupa kobiet, która dużo treści czerpie z sieci, dba o swój wygląd, zdrowie. Stara się ruszać oraz odpowiednio komponować dietę – zarówno swoją jak i swojej rodziny. Kobiety te nie zapominają również o profilaktyce i badaniach laboratoryjnych, co pokazują nasze statystyki. Widać po nich, że coraz częściej i chętniej się badamy.

Organizowane akcje edukacyjno – profilaktyczne dotyczące np. raka piersi dają wymierny efekt w postaci corocznie zwiększonej ilości profilaktycznie wykonanych badań.  W porównaniu do 2020 roku ilość realizacji pakietów (specjalnie skomponowanych dla kobiet) wzrosła aż trzykrotnie. Jest to optymistyczną informacją dającą nadzieję na coraz zdrowsze pokolenia córek, mam i babć. 

Czasem się zastanawiam, czy mamy to wpisane w DNA Matki? Zaprowadzimy na badania dziecko, rodziców, partnera, a o sobie zapominamy. Zadam pytanie, na które pewnie obie znamy odpowiedź: dlaczego o sobie wciąż zapominamy?

Wydaje mi się, że w naturze kobiety od zawsze było dbanie o wszystko i wszystkich poza sobą. Przecież zawsze znajdzie się coś ważniejszego do zrobienia niż pomyślenie o sobie samej. Dom, zakupy, dzieci, rachunki, ortodonta, wywiadówka… 

Nawet wtedy, gdy wszystko lub wszyscy zostaną przez nas zaopiekowani i zadbani, to najczęściej brak nam już sił na realizację tego co zaplanowałyśmy względem siebie. Taka kontrola nad otoczeniem daje nam, kobietom pewne poczucie bezpieczeństwa. Nie zdajemy sobie jednak sprawy, że jako mamy – stanowimy być może najważniejsze ogniwo całej układanki. Jeśli nie zadbamy o siebie to nawet stosunkowo niegroźna choroba rozsypie cały, skrzętnie układany przez nas harmonogram. I właśnie tutaj z pomocą przychodzi profilaktyka.

Dlaczego badania są ważne?

To, dlaczego mamy się badać? Dlaczego to ważne? 

Może odpowiem uwzględniając przykład bardzo często diagnozowanej choroby, czyli cukrzycy. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego uwzględniają konieczność oznaczania poziomu glukozy raz na trzy lata u osób zdrowych >45 roku życia. Również raz na rok u osób młodszych obciążonych ryzykiem rozwoju cukrzycy np. z nadwagą, nadciśnieniem czy rozpoznaną cukrzycą wśród najbliższych. Postępowanie zgodne z wytycznymi pozwala wykryć niebezpieczną w konsekwencjach chorobę na etapie, na którym nie daje ona żadnych objawów klinicznych. Natomiast tląc się w naszym organizmie, nierozpoznana i nieleczona powoli i sukcesywnie prowadzi do uszkodzenia wielu narządów. Wczesne rozpoznanie stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy daje nam możliwość podjęcia takiego działania, które uchroni nas przed wieloma chorobami. Długotrwale utrzymujące się wysokie stężenie glukozy we krwi może prowadzić do zawału serca, niewydolności nerek, ślepoty i owrzodzenia stóp.

Czasem odwrócenie postępów choroby lub nawet jej wyleczenie niewiele od nas wymaga. Wystarczy jedynie trochę większej dawki ruchu, przemyślanego podejścia do sposobu odżywiania oraz zrezygnowania ze złych nawyków. Profilaktyczne wykonywanie badań laboratoryjnych pozwala zatem na zwiększenie świadomości o stanie własnego zdrowia. Ponadto umożliwia zadbanie o siebie w taki sposób, aby choroba nie była przyczyną dezorganizacji codziennego, uporządkowanego i rodzinnego życia.

Jakie badania profilaktyczne powinnaś wykonać chociaż raz w roku?

Czy jest jakiś stały pakiet badań dla kobiet w każdym wieku, uniwersalny, który raz na jakiś czas powinna wykonać każda kobieta. Takie minimum, które sprawi, że możemy spać spokojnie? Jak często powinnyśmy wykonywać te badania?

Przygotowany przez sieć laboratoriów Diagnostyka – ogólny pakiet dla kobiet jest doskonałym narzędziem umożliwiającym ocenę stanu zdrowia kobiety w każdym wieku. Zawarte w nim badania umożliwiają skontrolowanie pracy wielu narządów i układów, zatem w sposób kompleksowy pozwalają sprawdzić funkcjonowanie Twojego całego organizmu. Rozsądnie byłoby je wykonywać raz w roku. 

A jak to jest z przygotowaniem się do badań? O czym trzeba pamiętać? Wiemy, że przed badaniem na czczo nie należy jeść, ale czy możemy, np. napić się szklankę wody?

Nie wszystkie badania należy wykonywać na czczo. Na przykład w 2016 roku Europejskie Towarzystwo Miażdżycowe (EAS) uznało, że lipidogram, czyli badanie, w którym oznacza się cholesterol całkowity, trójglicerydy i frakcje tzw. dobrego i złego cholesterolu nie musi być wykonywany po okresie kilkunastogodzinnego głodzenia. Żeby uniknąć wątpliwości i nie spożyć śniadania przed badaniem, które wymaga jednak głodzenia, należy o sposób przygotowania do badania zapytać lekarza lub pielęgniarkę w punkcie pobrań. Można również skorzystać ze strony internetowej www.diag.pl, na której wśród informacji o badaniach znajduje się precyzyjny opis sposobu przygotowania, uwzględniający konieczność unikania wysiłku fizycznego, a także w przypadku badań hormonalnych podany jest konkretny dzień cyklu, w którym należy zgłosić się na pobranie krwi. 

Jakie badania są istotne na różnych etapach życia kobiety? Wiem, że to obszerne pytanie, ale czy udałoby Ci się powiedzieć, jakie badania powinna wykonać młoda mama, a jakie kobieta planująca ciążę, czy mama w wieku dojrzałym? Chodzi mi o takie ogólne badania, kiedy nic nam nie dolega, tylko chcemy się kontrolować swój stan zdrowia?

Na pewno takimi uniwersalnymi badaniami, które powinny wykonywać regularnie kobiety na każdym etapie swojego życia są morfologia, ogólne badanie moczu i cytologia. Na podstawie wyniku morfologii możemy wnioskować o stanie odporności, toczących się w organizmie chorobach przewlekłych, możliwych niedoborach pierwiastków (żelaza) lub witamin (kwas foliowy, B12) będących przyczyną anemii, toczących się infekcjach o różnej etiologii czy poważnych chorobach hematologicznych. Badanie ogólne moczujest badaniem przesiewowym, pozwalającym na wykrycie patologii układu moczowego nawet w okresie bezobjawowym. Wyniki badania ogólnego moczu dają podstawę do postawienia wstępnej diagnozy np. zakażenia układu moczowego (ZUM). Jest to bardzo częsta przypadłość występującej przede wszystkim u kobiet.

Cytologia z kolei pozwala wykryć zmiany w szyjce macicy. Ich wczesne rozpoznanie daje możliwość zapobiegnięcia chorobie nowotworowej, czyli rakowi szyjki macicy. Kobieta planująca ciąże powinna zwrócić szczególną uwagę na diagnostykę infekcji (m.in. różyczka, toksoplazmoza, cytomegalia). Dzięki uzyskanym wynikom zwiększy swoją świadomość jakiego czynnika zakaźnego, niebezpiecznego dla nienarodzonego dziecka i przebiegu ciąży powinna się wystrzegać. Młoda mama swojego zmęczenia i zmian w nastroju nie powinna utożsamiać tylko z macierzyństwem. Czasem przyczyną nadmiernego poczucia przemęczenia, utraty włosów i innych doskwierających dolegliwości mogą być poporodowe zaburzenia w pracy tarczycy. W tym przypadku diagnostyka opiera się na pomiarach stężeń hormonów TSH,fT3 i fT4.

Wiem, że jesteś mamą. Pracujesz w miejscu, w którym nie da się zapomnieć o badaniach kontrolnych. Powiedz proszę, jak to jest u Ciebie? Czy jak to często w życiu, że „szewc bez butów chodzi”, czy badasz się regularnie? „Świecisz przykładem” i będziesz inspiracją dla naszych czytelniczek?

Ja akurat „chodzę w butach”. Nawet mam małego zawodowego „bzika” na punkcie dbania o swoje zdrowie. Regularnie wykonuję USG piersi i jamy brzusznej, chodzę na kontrolne wizyty do ginekologa i raz w roku robię cytologię. Nie zapominam o profilaktycznych wizytach u dentysty i oglądaniu podejrzanych przebarwień skórnych u dermatologa. Zgodnie z zaleceniami suplementuję witaminę D, dietę dodatkowo uzupełniam w probiotyki, kwasy Omega-3, magnez i witaminę B complex. Każdy niepokojący mnie objaw konsultuje z lekarzem, co nie oznacza, że nieustannie do niego biegam. Właściwie to bardzo rzadko choruję, omijają mnie nawet lekkie przeziębienia. Jak widać mój sposób na zdrowie chyba nie jest najgorszy. 

Bardzo dziękuję za rozmowę.

Zdjęcia: prywatne archiwum Beaty; Dominika Sowa