ZAINSPIRUJ SIĘ
Praca na urlopie wychowawczym – kto płaci składki ZUS?
- Aneta Szczycińska
- 28 lutego 2022
- 7 MIN. CZYTANIA
Kto płaci składki ZUS na urlopie wychowawczym?
Czy to prawda, że jeśli mama jest na wychowawczym i ma ZUS płacony przez państwo, to podejmując w tym czasie zatrudnienie np. na zlecenie u innego pracodawcy, ten drugi pracodawca nie musi za nią płacić ZUS-u, czyli de facto zatrudnienie mamy na wychowawczym jest tańsze niż „zwykłej osoby”?
Joanna
Odpowiedź prawnika
Aby odpowiedzieć na przedstawione pytanie, należy przyjrzeć się bliżej kwestii podlegania ubezpieczeniom społecznym, określanej potocznie jako „płacenie zusu”.
Wszystko o urlopie wychowawczym – kompendium wiedzy.
Urlop wychowawczy – komu i w jakim wymiarze przysługuje?
Tytułem wstępu wskazać należy, że zgodnie z Kodeksem pracy pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy. Jednakże każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z wymiaru 36 miesięcy, co oznacza, że jedno z nich może ten urlop wykorzystać maksymalnie w wymiarze 35 miesięcy. Urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.
W szczególnym przypadku, pracownik może skorzystać dodatkowo z urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy, także po przekroczeniu przez dziecko tego wieku. Dotyczy to sytuacji, gdy z powodu złego stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika.
Okres przebywania na urlopie wychowawczym może wynosić w praktyce kilka lat, zwłaszcza jeśli mama lub tata korzysta z urlopu najpierw na pierwsze, a potem na kolejne dziecko. Warto zatem wiedzieć, co dzieje się z naszymi składkami w tym czasie.
Składki ZUS w trakcie urlopu wychowawczego
Każdy pracownik z tytułu zawartej umowy o pracę podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu, chorobowemu i zdrowotnemu. Podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia stanowi ogólnie mówiąc wynagrodzenie.
Sytuacja ta zmienia się w trakcie urlopu wychowawczego. Osoba, która przebywa na urlopie wychowawczym, przestaje podlegać ubezpieczeniom jako pracownik, a podlega ubezpieczeniom z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym. Urlop wychowawczy stanowi bowiem odrębny, samodzielny tytuł do ubezpieczeń społecznych.
W czasie urlopu wychowawczego osoba korzystająca z tego urlopu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym – ale tylko wtedy, gdy nie ma innych tytułów do ubezpieczeń społecznych oraz nie ma prawa do emerytury lub renty. Ponadto osoba przebywająca na urlopie wychowawczym powinna być zgłoszona także do ubezpieczenia zdrowotnego, jeśli nie posiada innych tytułów (oprócz urlopu wychowawczego) rodzących obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne.
Składki ZUS na urlopie wychowawczym – to musisz wiedzieć
Kto płaci składki ZUS a kto składa deklarację do ZUS dla mamy na wychowawczym?
Zgłoszenia do ubezpieczeń osoby przebywającej na urlopie wychowawczym dokonuje pracodawca w stosownej deklaracji, a składki finansuje w całości budżet państwa za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Innymi słowy zasada jest taka: osoba korzystająca z urlopu wychowawczego ma zagwarantowane ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne finansowane z budżetu państwa, ale tylko pod warunkiem, że w tym czasie nie ma innego tytułu do ubezpieczeń, albo nie ma osobnego prawa do emerytury lub renty.
Czy można pracować na urlopie wychowawczym?
Nie ma żadnych przeszkód prawnych, by pracownik korzystający z urlopu wychowawczego mógł sobie „dorobić”. Zgodnie kodeksem pracy w czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Przepisy nie precyzują przy tym, na jakiej podstawie i w jakiej formie praca zarobkowa może być wykonywana. Oznacza to, że osoba przebywająca na urlopie wychowawczym może podjąć pracę zarobkową zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i umowy cywilnoprawnej (umowy zlecenia, o dzieło), a także założyć własną działalność gospodarczą. Może pracować u swojego pracodawcy (czyli tego, który udzielił urlopu wychowawczego) jak i u innego.
10 powodów, dla których warto wrócić do pracy po urlopie wychowawczym
Kto płaci składki ZUS kiedy mama podejmie pracę na urlopie wychowawczym?
Umowa o pracę podczas urlopu wychowawczego
Jeżeli osoba, która przebywa na urlopie wychowawczym, podejmie pracę na podstawie umowy o pracę (z własnym lub innym pracodawcą) – z dniem podjęcia pracy przestaje podlegać obowiązkowi ubezpieczeń z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym, a podlega tym ubezpieczeniom z tytułu umowy o pracę.
Umowa zlecenie na urlopie wychowawczym
Analogicznie będzie w sytuacji podjęcia zatrudniania na podstawie umowy zlecenia (zawartej z własnym pracodawcą lub innym podmiotem), czy założenia własnej działalności gospodarczej.
Wskazane formy aktywności stanowią bowiem tytuł do ubezpieczeń społecznych i „wyłączają” dotychczasowe ubezpieczenie z tytułu korzystania z urlopu wychowawczego.
Umowa o dzieło na urlopie wychowawczym
W przypadku zawarcia przez osobę przebywającą na urlopie wychowawczym umowy o dzieło z własnym pracodawcą lub wykonywania dzieła na rzecz własnego pracodawcy, ale zawarcia umowy z innym podmiotem, umowa taka nie stanowi tytułu do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. W takiej sytuacji osoba przebywająca na urlopie wychowawczym podlega obowiązkowym składkom na te ubezpieczenia wyłącznie z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym, pomimo że nadal posiada status pracownika. Umowa o dzieło nie stanowi wówczas dla ubezpieczonego tytułu do ubezpieczeń.
W przypadku zaś podjęcia dodatkowego zatrudnienia (w tym przypadku umowy od dzieło) u innego pracodawcy w trakcie urlopu wychowawczego, należy o tym fakcie niezwłocznie poinformować dotychczasowego pracodawcę. Pracodawca ma obowiązek sporządzać co miesiąc do ZUS raporty mające na celu rozliczenie pracownika ze składek. Zatem osoba przebywająca na urlopie wychowawczym nie będzie podlegała składkom ubezpieczeń społecznych z tytułu urlopu wychowawczego, lecz zostanie objęta nimi z tytułu zawartej umowy o dzieło.
[FM_form id=”6″]
Informowanie pracodawcy o podjęciu pracy na urlopie wychowawczym
W związku z tym, że podjęcie dodatkowego zatrudnienia w trakcie urlopu wychowawczego wpływa na kwestię składek, osoba przebywająca na takim urlopie jest obowiązana poinformować płatnika składek (czyli pracodawcę, który udzielił jej urlopu wychowawczego) o podjęciu dodatkowego zatrudnienia. W takim wypadku pracodawca musi dokonać stosownych zmian w raportach składanych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Pracodawcę powinniśmy poinformować także o utracie tytułu do ubezpieczeń (np. zakończeniu umowy o pracę).
Czy zatrudnienie rodzica na urlopie wychowawczym jest tańsze?
Z powyższych rozważań wynika, że zatrudnienie mamy przebywającej na urlopie wychowawczym (lub taty) nie jest tańsze niż zatrudnienie „zwykłej osoby”.
Pracodawca zawierając umowę o pracę czy też umowę zlecenie z osobą korzystającą z urlopu wychowawczego, będzie zobowiązany do odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne od tej umowy, tak jak w przypadku zatrudnienia każdej innej osoby.
Jedynie dorabianie na podstawie umowy o dzieło nie zmienia sytuacji „składkowej”. Oznacza to, że osoba wykonująca tę umowę nadal podlega ubezpieczeniom z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym.
Urlop wychowawczy – a osobista opieka nad dzieckiem
Tytułem uzupełnienia wskazać należy, że pracodawca udziela pracownikowi urlopu wychowawczego w celu sprawowania przez niego osobistej opieki nad dzieckiem. Zatem to właśnie opieka nad dzieckiem powinna być głównym zadaniem pracownika w czasie urlopu wychowawczego. W razie ustalenia, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca może wezwać pracownika do stawienia się do pracy. Pamiętajmy o tym podejmując dodatkowe zatrudnienie.
Podstawa prawna:
– art. 186, 186 ² ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy Dz.U.2014.1502 z dnia 2014.11.04
– art. 6 ust. 1 pkt 19, art. art. 9 ust. 6, z art. 36 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. z 2015 r. poz. 121)
Ponadto: http://www.zus.pl/pliki/poradniki/zasady_rozliczania.pdf
Autorką artykułu w pierwszej wersji Katarzyna Mrozowska.