Mama na wychowawczym zakłada firmę

Pytanie:

Czytałam tekst „Między myślą a firmą” i naszło mnie konkretne pytanie (nad którym ostatnio też się głowiłam z koleżanką) – na jakich zasadach, będąc na urlopie wychowawczym, mogę założyć własną firmę/spółkę i jak wygląda kwestia ubezpieczenia, ZUS-ów i obowiązku poinformowania o tym fakcie swojego pracodawcy? Sylwia

Aktualizacja artykułu z dnia 09.06.2020 r.

Odpowiedź:

Zgodnie z art. 186 § 1 Kodeksu Pracy urlop wychowawczy jest udzielany pracownikowi w celu sprawowania przez niego osobistej opieki nad dzieckiem. Zasadniczo zatem pracownik w czasie urlopu wychowawczego powinien zajmować się tylko i wyłącznie osobistą opieką nad dzieckiem. Jednakże, 186(2) par. 1 Kodeksu Pracy dopuszcza od tej zasady jeden wyjątek.

Stanowi on, że w czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo podjąć inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Przepis ten uznaje więc za dozwolone założenie własnej firmy przez pracownika, o ile nie uniemożliwia mu to sprawowania opieki nad dzieckiem.

Przepisy prawa pracy nie precyzują ile dokładnie czasu pracownik ma poświęcać na dodatkową działalność, żeby działalność ta została uznana za uniemożliwiającą pracownikowi sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Dlatego też każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. Niemniej wydaje się, że jeśli zajęcie to będzie angażować pracownika w znacznym stopniu, np. 6-8 godzin dziennie, to będzie ono stało na przeszkodzie sprawowaniu przez pracownika osobistej opieki nad dzieckiem. W konsekwencji należało będzie uznać, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (choć sztywnej reguły – jak zaznaczono to powyżej – nie ma).

Konsekwencją takiego stwierdzenia będzie możliwość „odwołania” pracownika z urlopu wychowawczego (art. 186² § 2 Kodeksu pracy). Odwołanie polega na wezwaniu pracownika przez pracodawcę do stawienia się w pracy w terminie wskazanym przez pracodawcę, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia przez pracodawcę wiadomości o podjęciu przez pracownika dodatkowej działalności i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania.

Przeczytaj także: Urlop wychowawczy – wszystko co musisz wiedzieć

Czy muszę informować pracodawcę o rozpoczęciu działalności w czasie urlopu wychowawczego?

Przepisy Kodeksu Pracy nie obligują pracownika do poinformowania pracodawcy o rozpoczęciu działalności w czasie urlopu wychowawczego. Jeśli jednak z tytułu tej działalności będzie podlegał on ubezpieczeniom społecznym, to obowiązek ten wynika z art. 36 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zgodnie z którym osoba przebywająca na urlopie wychowawczym jest obowiązana poinformować płatnika składek o ustaleniu prawa do emerytury lub renty albo o podleganiu ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu niż przebywanie na urlopie wychowawczym. Informacja taka powinna dotrzeć właśnie do pracodawcy –  w stosunku do pracowników przebywających na urlopie wychowawczym płatnikiem składek jest pracodawca.

Jeśli chodzi o kwestie ubezpieczeń społecznych w okresie korzystania przez pracownika z urlopu wychowawczego, to zasadą jest, iż taki pracownik podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu oraz zdrowotnemu, nie podlega natomiast ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz zdrowotne pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym finansuje w całości budżet państwa za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Składki te obliczają płatnicy (a więc pracodawca) a opłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Przebywanie na urlopie wychowawczym jest odrębnym tytułem do ubezpieczeń społecznych. Ze względu na to, że tytuł ten stanowi swoistą pomoc państwa wobec osób niepracujących zawodowo z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem (a przez to niemających prawa do wynagrodzenia), tytuł ten jest zasadny (a więc osoba przebywająca na urlopie wychowawczym podlega z tego tytułu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu oraz zdrowotnemu) tylko jeśli nie ma ona innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

Oznacza to, że jeśli pracownik przebywający na urlopie wychowawczym uzyska inny tytuł do ubezpieczenia (np. stosunek pracy, umowa zlecenie, czy pozarolnicza działalność gospodarcza, a więc własna firma), to będzie podlegał ubezpieczeniom z tego innego tytułu, nie zaś z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym.

Przeczytaj także: Składki ZUS na urlopie wychowawczym – co musisz wiedzieć

[FM_form id=”6″]

Co ze składkami?

W praktyce oznacza to, że z dniem założenia własnej firmy pracownik przebywający na urlopie wychowawczym będzie zobowiązany zgłosić się do ubezpieczeń społecznych i opłacać z tego tytułu stosowne składki, na zasadach ogólnych. W konsekwencji „bezkosztowy” dla pracownika tytuł ubezpieczenia w postaci przebywania na urlopie wychowawczym wygaśnie. Upraszczając sprawę jeszcze bardziej, tytuł ubezpieczenia związany z prowadzeniem działalności gospodarczej „eliminuje” dotychczasowe ubezpieczenie z tytułu korzystania z urlopu wychowawczego.

Na marginesie należy jedynie wspomnieć, że przedstawiona powyżej regulacja nakazująca osobom przebywającym na urlopie wychowawczym opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne z prowadzonej działalności gospodarczej była przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego pod kątem zgodności z Konstytucją, a dokładnie z wyrażoną w niej zasadą równości wobec prawa w powiązaniu z zasadą, że państwo ma obowiązek wspierać rodzinę w związku z urodzeniem dziecka. Trybunał nie dopatrzył się jednak w przywołanej regulacji niekonstytucyjności.

W odniesieniu do zasad zakładania firmy nie ma szczególnych regulacji w stosunku do osób przebywających na urlopie wychowawczym. Osoby te – w zależności od wybranej przez siebie formy prowadzenia działalności gospodarczej – są zobowiązane zarejestrować działalność gospodarczą lub dokonać rejestracji spółki na ogólnych zasadach.

Przeczytaj także: Urlop wychowawczy – ile trwa i komu przysługuje?

Podstawa prawna:

– art. 186² ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zmianami),
– art. 4 pkt 2 ppkt a), 6 ust. 1 pkt 9, 9 ust. 6, 11 ust. 1 i 2, 12 ust. 2, 16 ust. 8, 17 ust. 2a, 36 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r., Nr 205, poz. 1585 ze zmianami),
– art. 66 ust. 1 pkt 32, 85 ust. 15, 86 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. z 2008 r., Nr 164, poz. 1027 ze zmianami).

Orzecznictwo:

– uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 23 maja 2006 roku (sygnatura akt III UZP 2/06),
– wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 kwietnia 2011 roku (sygnatura akt SK 33/09).

Powyższy materiał ma charakter wyłącznie informacyjny i został przygotowany w oparciu o stan faktyczny opisany  w opublikowanym pytaniu. Zamieszczonych w nim treści nie należy traktować jako porady prawnej w konkretnej sprawie ani źródła prawa. W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji lub indywidualnej porady prawnej z gwarancją odpowiedzialności, należy skontaktować się z prawnikiem.

Przeczytaj także: Jestem na wychowawczym i zaszłam w ciążę? Jakie mam prawa?

W pierwszej wersji autorką artykułu była Marta Mianowska

Zdjęcie: 123 rf