Jakie formy pracy są dozwolone na urlopie macierzyńskim i wychowawczym?

Urlop macierzyński a zasiłek macierzyński – dlaczego nie należy łączyć tych pojęć

Należałoby zatem w pierwszej kolejności nakreślić cechy urlopu macierzyńskiego i wychowawczego. Urlop macierzyński i wychowawczy przysługują jedynie osobom związanym z pracodawcą umową o pracę. W przypadku umów cywilnoprawnych (umowa zlecenia, czy np. tzw. umowa B2B) urlopy: macierzyński i wychowawczy nie przysługują, co nie oznacza, że „mama na zleceniu” czy „mama na działalności” nie dysponują pewnym wachlarzem uprawnień związanych z urodzeniem dziecka.

Przede wszystkim takie mamy mogą pobierać zasiłek macierzyński, jeżeli w dacie porodu były objęte ubezpieczeniem chorobowym. Należy więc pamiętać, że „urlop macierzyński” to nie to samo, co „zasiłek macierzyński” – można pobierać zasiłek macierzyński, nie będąc na urlopie macierzyńskim, gdyż po prostu danej mamie taki urlop nie przysługuje (jest ona bowiem zleceniobiorcą czy przedsiębiorcą na działalności).

Praca zleceniobiorców i przedsiębiorców w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego

Mamy niezatrudnione na podstawie umowy o pracę, ale świadczące usługi w innych formach, np. na umowie zlecenia, umowie o dzieło, kontrakcie menedżerskim czy prowadzące działalność gospodarczą, nie mają żadnych ograniczeń, jeżeli chodzi o pracę podczas pobierania zasiłku macierzyńskiego. Oznacza to, że mogą one świadczyć usługi czy wykonywać dzieło już dzień po porodzie, bez ryzyka, że zostaną z tego powodu pozbawione zasiłku macierzyńskiego.

Takiej dużej swobody nie mają pracownice (tj. mamy, będące na klasycznym urlopie macierzyńskim, związane z pracodawcą umową o pracę). Ich praca podlega pewnym ograniczeniom.

Przeczytaj jeszcze: Własna działalność a urlop macierzyński i rodzicielski

Urlop macierzyński a urlop rodzicielski – możliwość wykonywania pracy przez pracownicę

Urlop macierzyński to de facto dwa urlopy: urlop macierzyński (trwający 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka) i następujący po nim urlop rodzicielski (trwający 32 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka). Potocznie nazywane są łącznie „urlopem macierzyńskim”, natomiast ich rozróżnienie ma w Kodeksie pracy niebagatelne znaczenie pod kątem możliwości podejmowania zatrudnienia w ich trakcie. Zgodnie bowiem z Kodeksem pracy pracownik może łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy.

Zatem: pracownica ma możliwość podjęcia pracy (w ramach umowy o pracę) u swojego pracodawcy po wykorzystaniu 20 tygodni urlopu macierzyńskiego, tj. w trakcie urlopu rodzicielskiego. Praca może być realizowana maksymalnie w wymiarze połowy etatu. Taka możliwość oczywiście nie pozostanie bez wpływu na wysokość zasiłku macierzyńskiego – zostanie on zmniejszony.

Co ciekawe, przepisy milczą, jeżeli chodzi o możliwości podjęcia w trakcie urlopu macierzyńskiego (a więc pierwszych 20 tygodni po porodzie) i rodzicielskiego (kolejnych 32 tygodni) pracy u innego pracodawcy (na podstawie umowy o pracę) lub świadczenia usług na innej podstawie (np. na umowie zlecenia), u innego podmiotu niż pracodawca lub u swojego pracodawcy.

Należy zatem uznać, że świadczenie pracy (na podstawie umowy o pracę) na rzecz innego pracodawcy, lub świadczenie usług (np. na podstawie umowy zlecenia) na rzecz innego lub swojego pracodawcy jest dopuszczalne w każdym czasie i nie wpłynie na wysokość zasiłku macierzyńskiego. Natomiast do opcji świadczenia na rzecz swojego pracodawcy w trakcie urlopu macierzyńskiego usług na innej podstawie niż umowa o pracę należy podchodzić ostrożnie. Jeżeli bowiem obowiązki z umowy zlecenia będą się pokrywały z obowiązkami z umowy o pracę (która jest podstawą udzielenia urlopu macierzyńskiego), można narazić się na zarzut obejścia prawa i stracić prawo do zasiłku macierzyńskiego.

Urlop wychowawczy – możliwość wykonywania pracy

Urlop wychowawczy jest z kolei zwolnieniem pracownika od obowiązku świadczenia pracy w czasie pierwszych lat życia małego dziecka i jest udzielany w celu sprawowania nad nim osobistej opieki. Uprawnionymi do skorzystania z niego są rodzice lub opiekunowie dziecka (uprawnienia kobiet i mężczyzn są równe). Zgodnie z Kodeksem pracy wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy, a urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Nie jest to jednak urlop obowiązkowy, pracownik nie jest zobowiązany do jego wykorzystania.

Kwestią, która istotnie łączy urlop macierzyński i urlop wychowawczy jest pogłębianie osobistej więzi z dzieckiem poprzez sprawowanie nad nim osobistej opieki. Należy jednak podkreślić, że termin „osobistej opieki” nie może być rozumiany jako konieczność ciągłej opieki w wymiarze 24 godzin na dobę. Uzasadnia to możliwość podejmowania przez pracownika różnych rodzajów aktywności (zarobkowej lub niezarobkowej) podczas urlopu wychowawczego.

Przepisy nie precyzują maksymalnego dopuszczalnego wymiaru czasu pracy podczas urlopu wychowawczego, wskazując jedynie, że dodatkowa aktywność nie może stać w sprzeczności z osobistą opieką nad dzieckiem. Dopóki zatem pracujący na wychowawczym rodzic w przeważającej mierze poświęca czas opiece nad dzieckiem, a praca jest aktywnością dodatkową (np. udzielanie korepetycji w wymiarze 1-2 godziny dziennie), taka aktywność (niezależnie od jej prawnej formy) jak najbardziej może być łączona z urlopem wychowawczym.

Ciekawą alternatywą dla pracy zarobkowej przy okazji urlopu wychowawczego jest wykonywanie dotychczasowej pracy, u dotychczasowego pracodawcy w mniejszym wymiarze godzin, zamiast urlopu wychowawczego. W tym celu pracownik może wystąpić do pracodawcy o obniżenie wymiaru jego czasu pracy. W takim przypadku wnioskowany wymiar czasu pracy nie może być jednak niższy niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Z tak obniżonego czasu pracy pracownik może korzystać tylko w okresie, w którym jest uprawniony do urlopu wychowawczego.

Zdjęcie: Pexels.com