Po kilku latach małżeństwa Alicję i Jerzego dopadła proza życia. Mężczyzna skupił się na powiększaniu majątku. Jednakże po pewnym czasie przekroczył granicę absurdu pieczołowicie kontrolując zakupy żony, podczas gdy on sam inwestował ich wspólne pieniądze w innowacyjne start-upy – nawet nie informując o tym żony. Nie mówiąc już o uzyskaniu od niej zgody. Przecież Alicja ma prawo do zakwestionowania jego decyzji, skutkiem których rozporządza ich majątkiem wspólnym!
Na czym polega sprzeciw wobec czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka?
Pomimo możliwości sprawowania samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym przez każdego z małżonków, istnieje możliwość sprzeciwu wobec czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka, chyba że dotyczy to czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo też podejmowanej w ramach działalności zarobkowej.
Sprzeciw taki jest skuteczny wobec osoby trzeciej, jeżeli mogła się z nim zapoznać przed dokonaniem czynności prawnej. Jeżeli jeden z małżonków odmawia zgody wymaganej do dokonania czynności albo jeżeli porozumienie z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności, zaś sąd udziela zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga dobro rodziny.
Kiedy potrzebna jest zgoda drugiego małżonka do dokonania danej czynności prawnej dotyczących elementów majątku wspólnego małżonków?
Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania czynności prawnych, o stosunkowo znacznych skutkach ekonomicznych, tj.:
1) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków (czyli przykładowo prowadzącej do sprzedaży wspólnej nieruchomości gruntowej, budynkowej czy lokalowej, kupna nieruchomości ze środków pochodzących z majątku wspólnego, najmu, dzierżawy nieruchomości wspólnej);
2) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal (np. prowadzącej do nabycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu);
3) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
4) darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych (o tym, czy darowizna jest drobna, rozstrzyga się w każdym indywidualnym przypadku, jednakże istotna jest jej wartość oraz status majątkowy darczyńcy i obdarowanego).
Podkreślenia wymaga, że ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy, zaś po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu staje się wolna. Wskazać również należy, że jednostronna czynność prawna (np. zrzeczenie się własności nieruchomości) dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna oraz nie podlega możliwości potwierdzenia tej czynności przez drugiego małżonka ani przez sąd.
Z czego może zaspokoić się wierzyciel, jeżeli jeden małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka?
Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego małżonka będącego dłużnikiem, z jego wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych prawa twórcy. Jeżeli zaś wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.
Co natomiast w przypadku, jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka?
Otóż wówczas, co do zasady, wierzyciel może żądać zaspokojenia zarówno z majątku osobistego dłużnika oraz majątku wspólnego małżonków. Udzielenie przez małżonka zgody na zaciągnięcie zobowiązania przez drugiego małżonka nie oznacza bowiem, że staje się on dłużnikiem.
Czy jest możliwość sądowego pozbawienia jednego małżonka prawa zarządu majątkiem wspólnym?
Z ważnych powodów, mając na uwadze dobro rodziny sąd może na żądanie jednego z małżonków pozbawić drugiego małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym; może również postanowić, że na dokonanie czynności, o których mowa powyżej, zamiast zgody małżonka będzie potrzebne zezwolenie sądu. Postanowienia te mogą być oczywiście uchylone w razie zmiany okoliczności. Doktryna prawa wskazuje, że „ważne powody” mają miejsce wówczas, gdy małżonek, którego postanowienie ma dotyczyć, nie jest w stanie podejmować decyzji dotyczących zarządu wspólnym majątkiem zgodnych z dobrem rodziny, narażając ten majątek na poważny uszczerbek, to jest np. w razie alkoholizmu małżonka, prowadzenia przez niego hulaszczego trybu życia, niewłaściwego wykonywania przez niego zarządu z powodu lekkomyślności, nieudolności, starczego zniedołężnienia bądź otępienia umysłowego.
Bibliografia:
1) Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz pod red. Henryka Doleckiego (Warszawa 2010)
2) Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Małżeństwo. Komentarz do art. 1-61(6) Grzegorz Jędrejek (Warszawa 2013)
Powyższy materiał ma charakter wyłącznie informacyjny. Zamieszczonych w nim treści nie należy traktować jako porady prawnej w konkretnej sprawie ani źródła prawa. W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji lub indywidualnej porady prawnej z gwarancją odpowiedzialności, należy skontaktować się z prawnikiem.
Zdjęcie: Pixabay
